E-bo­ok “Eko­lo­gie Kul­tu­ry”

Zapraszamy do lektury e-booka „Eko­lo­gie kul­tu­ry. Jak sztu­ka i in­sty­tu­cje kul­tu­ry mogą włą­czyć się w dzia­ła­nia pro­kli­ma­tycz­ne i pro­eko­lo­gicz­ne”, stworzonego w ra­mach pro­gra­mu Prze­strze­nie Sztu­ki Łódź - Te­atr 2023.

E-book "Eko­lo­gie kul­tu­ry. Jak sztu­ka i in­sty­tu­cje kul­tu­ry mogą włą­czyć się w dzia­ła­nia pro­kli­ma­tycz­ne i pro­eko­lo­gicz­ne"

E-book „Eko­lo­gie kul­tu­ry. Jak sztu­ka i in­sty­tu­cje kul­tu­ry mogą włą­czyć się w dzia­ła­nia pro­kli­ma­tycz­ne i pro­eko­lo­gicz­ne” po­wstał w wy­ni­ku za­pi­su roz­mów, pod­czas pa­ne­lu dys­ku­syj­ne­go „Eko­lo­gie Kul­tu­ry”, któ­ry od­był się 21 sierp­nia 2022 w ra­mach Mię­dzy­na­ro­do­we­go Fe­sti­wa­lu Te­atral­ne­go Re­tro­per­spek­ty­wy 2022: PO­CZĄ­TEK NO­WE­GO ŚWIA­TA”.

Z ini­cja­ty­wy ku­ra­to­ra tego wy­da­rze­nia - Ja­nu­sza Ada­ma Bie­drzyc­kie­go - do pa­ne­lu za­pro­si­li­śmy spe­cja­li­stów, prak­ty­ków i teo­re­ty­ków z róż­nych śro­do­wisk na­uko­wych i ar­ty­stycz­nych, któ­rzy dzia­ła­ją na rzecz zmia­ny pa­ra­dyg­ma­tu eko­lo­gicz­ne­go w in­sty­tu­cjach kul­tu­ry: Jo­an­nę Ta­ba­kę, Dia­nę Le­no­nek, Mał­go­rza­tę Ćwi­kłę, Paw­ła Błęc­kie­go, Wa­cła­wa So­basz­ka. Pa­nel mo­de­ro­wa­ła Zo­fia Smo­lar­ska, któ­ra jest od­po­wie­dzial­na za re­dak­cję e-bo­oka.

Pod­czas pa­ne­lu po­ru­sza­li­śmy te­ma­ty zwią­za­ne z ba­da­nia­mi i po­szu­ki­wa­nia­mi za­pro­szo­nych go­ściń i go­ści. Wy­szli­śmy z za­ło­że­nia, że rolą współ­cze­snej kul­tu­ry jest po­szu­ki­wa­nie no­wych roz­wią­zań i in­spi­ro­wa­nie do prze­ciw­sta­wia­nia się me­cha­ni­zmom go­spo­dar­ki ka­pi­ta­li­stycz­nej, któ­ra opie­ra się na nad­mier­nej eks­plo­ata­cji za­so­bów na­tu­ral­nych. Wie­rzy­my, że oso­by dzia­ła­ją­ce w ob­sza­rze kul­tu­ry po­win­ny ak­ty­wi­zo­wać oraz in­spi­ro­wać swo­je spo­łecz­no­ści do dba­ło­ści o re­la­cje mię­dzy czło­wie­kiem a na­tu­rą. Za­pro­szo­ne uczest­nicz­ki i uczest­ni­cy po­ru­sza­li kwe­stie m.in. o par­ty­cy­pa­cyj­nej roli eko­lo­gii w sztu­ce, na przy­kła­dach dzia­łal­no­ści edu­ka­cyj­no-ar­ty­stycz­nej Paw­ła Błęc­kie­go. O sztu­ce i pro­jek­tach w ob­sza­rze bios­fe­ry i bio­ar­tu, wyj­ścia poza an­tro­po­cen z Dia­ną Le­lo­nek. Mał­go­rza­ta Ćwi­kła przed­sta­wi­ła pre­cy­zyj­ne i in­te­re­su­ją­ce ba­da­nia do­ty­czą­ce śla­du wę­glo­we­go wy­twa­rza­ne­go przez in­sty­tu­cje kul­tu­ry. Wa­cław So­ba­szek opo­wia­dał o dzia­łal­no­ści te­atru w kon­tek­ście eko­lo­gii kul­tu­ry na Pod­la­siu, w śro­do­wi­sku lu­dzi dzia­ła­ją­cych w ra­mach kry­zy­su hu­ma­ni­tar­neg, a Jo­an­na Ta­ba­ka o eko­lo­gicz­nych roz­wią­za­niach dla in­sty­tu­cji kul­tu­ry. Po­dzie­li­li­śmy się też na­szy­mi do­świad­cze­nia­mi eko­lo­gicz­ny­mi, któ­re za­sto­so­wa­li­śmy w wy­bra­nych pro­jek­tach edu­ka­cyj­no-ar­ty­stycz­nych Te­atru CHO­REA. Chce­my kon­ty­nu­ować i roz­wi­jać wąt­ki po­ru­szo­ne w e-bo­oku pod­czas ko­lej­nych spo­tkań dys­ku­syj­nych or­ga­ni­zo­wa­nych pod­czas Fe­sti­wa­lu Re­tro­per­spek­ty­wy.

Au­to­rzy: Ja­nusz Adam Bie­drzyc­ki, Pa­weł Błęc­ki, Mał­go­rza­ta Ćwi­kła, Dia­na Le­lo­nek, Zo­fia Smo­lar­ska, Wa­cław So­ba­szek, Jo­an­na Ta­ba­ka

Re­dak­cja: Zo­fia Smo­lar­ska

Po­mysł i ko­or­dy­na­cja: Ja­nusz Adam Bie­drzyc­ki

Skład, opra­co­wa­nie gra­ficz­ne: Fi­lip Ap­pel / Do­bry For­mat

Współ­pra­ca: Ce­cy­lia Tra­fas (trans­kryp­cja)

Pu­bli­ka­cja po­wsta­ła w ra­mach pro­gra­mu Prze­strze­nie Sztu­ki Łódź - Te­atr 2023

Premiera: 26 sierp­nia 2023, Międzynarodowy Festiwal Teatralny Retroperspektywy 2023: GENERACJE

WSTĘP DO E-BO­OKA

Rze­czy­wi­stość wo­kół nas zmie­nia się dia­me­tral­nie, a ota­cza­ją­cy nas kli­mat jest w kry­tycz­nym sta­nie. Zruj­no­wa­ne eko­sys­te­my, nie­sta­bil­ność eko­lo­gicz­na, wy­mie­ra­nie ga­tun­ków, zbyt duża eks­plo­ata­cja za­so­bów na­tu­ral­nych - to nie­za­prze­czal­ne fak­ty, opar­te na wy­ni­kach ba­dań na­uko­wych. Trwa­my w im­pa­sie, choć sy­tu­acja wy­ma­ga na­tych­mia­sto­wych roz­wią­zań. Kry­zys kli­ma­tycz­ny nie­sie za sobą po­waż­ne pro­ble­my eko­no­micz­ne, spo­łecz­ne i po­li­tycz­ne. Ja­kie kon­kret­ne dzia­ła­nia mogą pod­jąć lu­dzie kul­tu­ry, aby osią­gnąć rze­czy­wi­sty zwrot ku lep­sze­mu? I jaką rolę w tym dzia­ła­niu mają przy­jąć in­sty­tu­cje kul­tu­ry? W jaki spo­sób kul­tu­ra może przy­czy­nić się do kształ­to­wa­nia no­wych spo­so­bów my­śle­nia o kli­ma­cie i eko­lo­gii?

Wy­cho­dzi­my z za­ło­że­nia, że rolą współ­cze­snej kul­tu­ry jest po­szu­ki­wa­nie no­wych roz­wią­zań i in­spi­ro­wa­nie do prze­ciw­sta­wia­nia się me­cha­ni­zmom go­spo­dar­ki ka­pi­ta­li­stycz­nej, któ­ra opie­ra się na nad­mier­nej eks­plo­ata­cji za­so­bów na­tu­ral­nych. Wie­rzy­my, że oso­by dzia­ła­ją­ce w ob­sza­rze kul­tu­ry, po­win­ny ak­ty­wi­zo­wać oraz in­spi­ro­wać spo­łecz­no­ści do dba­ło­ści o re­la­cje mię­dzy czło­wie­kiem a na­tu­rą. Wi­dzi­my pil­ną po­trze­bę re­flek­sji nad tym, dla­cze­go in­sty­tu­cje kul­tu­ry po­win­ny dzia­łać na rzecz ochro­ny śro­do­wi­ska oraz jak bu­do­wać i roz­wi­jać świa­do­mość oraz po­sta­wy pro­eko­lo­gicz­ne za­rów­no wśród pra­cow­ni­ków_czek in­sty­tu­cji, jak i wśród od­bior­ców_czyń ich dzia­łań. Mamy na­dzie­ję, że ta pu­bli­ka­cja bę­dzie źró­dłem prak­tycz­nych roz­wią­zań i in­spi­ra­cją dla sze­ro­kie­go gro­na osób dzia­ła­ją­cych na rzecz kul­tu­ry w in­sty­tu­cjach, w tym osób nimi za­rzą­dza­ją­cych, do po­sze­rze­nia i po­głę­bie­nia dzia­łań na rzecz kli­ma­tu.

E-book ten jest zre­da­go­wa­nym i uzu­peł­nio­nym za­pi­sem roz­mo­wy pa­ne­lo­wej, któ­ra mia­ła miej­sce 21 sierp­nia 2022 roku, w ra­mach XI edy­cji Mię­dzy­na­ro­do­we­go Fe­sti­wa­lu Te­atral­ne­go Re­tro­per­spek­ty­wy, w łódz­kiej Fa­bry­ce Sztu­ki. Do za­pre­zen­to­wa­nia wła­snej pra­cy za­pro­si­li­śmy prak­ty­ków_czki oraz teo­re­ty­ków_czki z róż­nych śro­do­wisk na­uko­wych i ar­ty­stycz­nych, któ­rzy dzia­ła­ją na rzecz zmia­ny pa­ra­dyg­ma­tu eko­lo­gicz­ne­go w in­sty­tu­cjach kul­tu­ry: Paw­ła Błęc­kie­go, Mał­go­rza­tę Ćwi­kłę, Dia­nę Le­lo­nek, Wa­cła­wa So­basz­ka oraz Jo­an­nę Ta­ba­kę. W roz­mo­wie wziął udział tak­że jej ku­ra­tor Ja­nusz Adam Bie­drzyc­ki, a pa­nel mo­de­ro­wa­ła Zo­fia Smo­lar­ska. Pla­nu­je­my kon­ty­nu­ować wąt­ki tu po­ru­szo­ne pod­czas ko­lej­nych edy­cji Fe­sti­wa­lu RPS. 

IN­FOR­MA­CJE O TWÓR­CACH

Zo­fia Smo­lar­ska - te­atro­loż­ka i ba­dacz­ka spo­łecz­na. Au­tor­ka książ­ki “Ri­mi­ni Pro­to­koll. Śle­pe ulicz­ki te­atru par­ty­cy­pa­cyj­ne­go” (2017). W pra­cy dok­tor­skiej (2020) pod­ję­ła te­mat eko­lo­gii spo­łecz­nej w te­atrze, ba­da­jąc pro­ces twór­czy z per­spek­ty­wy rze­mieśl­ni­ków te­atral­nych. W la­tach 2016-2022 wy­kła­da­ła w Aka­de­mii Te­atral­nej im. Alek­san­dra Ze­lwe­ro­wi­cza w War­sza­wie. Obec­nie pra­cu­je w In­sty­tu­cie Sztu­ki Pol­skiej Aka­de­mii Nauk. Wśród jej za­in­te­re­so­wań ba­daw­czych są or­ga­ni­za­cyj­ne aspek­ty twór­czo­ści, ana­li­za pro­ce­sów twór­czych, sztu­ka par­ty­cy­pa­cyj­na, so­cjo­lo­gia sztu­ki i edu­ka­cji ar­ty­stycz­nej, a tak­że eko­lo­gia kul­tu­ry. Jako asy­stent­ka re­ży­se­rów wspó­pra­co­wa­ła m.in. z ko­lek­ty­wem Ri­mi­ni Pro­to­koll i Edith Kal­dor. 

Ja­nusz Adam Bie­drzyc­ki - ku­ra­tor spo­tka­nia. Ak­tor, tan­cerz, cho­re­ograf, in­struk­tor te­atral­ny, re­ży­ser. Ab­sol­went Wy­dzia­łu Hu­ma­ni­stycz­ne­go, spe­cja­li­za­cja: Kul­tu­ro­znaw­stwo, Folk­lo­ry­sty­ka i Et­no­lo­gia, Te­atro­lo­gia i Fil­mo­znaw­stwo na Uni­wer­sy­te­cie Ma­rii Cu­rie Skło­dow­skiej w Lu­bli­nie. Ab­sol­went Za­rzą­dza­nia Kul­tu­rą, In­sty­tu­tu Teo­rii Li­te­ra­tu­ry, Te­atru i Sztuk Au­dio­wi­zu­al­nych Uni­wer­sy­te­tu Łódz­kie­go. Uczest­nik kur­su “Pe­da­gog w Te­atrze” or­ga­ni­zo­wa­ne­go przez In­sty­tut Te­atral­ny im. Zbi­gnie­wa Ra­szew­skie­go w War­sza­wie. Współ­za­ło­ży­ciel i czło­nek Te­atru CHO­REA. Sty­pen­dy­sta Mi­ni­stra Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Na­ro­do­we­go w la­tach: 2010 i 2014, a tak­że Urzę­du Mia­sta Ło­dzi w la­tach: 2013, 2017 i 2022. Współ­twór­ca pod­ręcz­ni­ka “Tre­ning fi­zycz­ny ak­to­ra - od dzia­łań in­dy­wi­du­al­nych do ze­spo­łu” (2015), stwo­rzo­ne­go we współ­pra­cy z PWS­FTViT, przy wspar­ciu NI­MiT.  Od 2007 roku in­struk­tor i edu­ka­tor w Fa­bry­ce Sztu­ki, au­tor wie­lu warsz­ta­tów i pro­jek­tów edu­ka­cyj­nych dla dzie­ci, mło­dzie­ży i do­ro­słych. Po­my­sło­daw­ca i re­ali­za­tor cy­klu warsz­ta­tów in­ter­dy­scy­pli­nar­nych “La­bo­ra­to­rium Kre­atyw­ne­go Dzia­ła­nia” (edy­cje: 2019, 2020, 2021). Za­ło­ży­ciel i li­der Se­nio­ral­no-Mło­dzie­żo­wej Gru­py Te­atral­nej CHO­REA. Od 2022 roku czło­nek Związ­ku Ar­ty­stów Scen Pol­skich. Ku­ra­tor spo­tkań dys­ku­syj­nych: “Eko­lo­gie Kul­tu­ry” w 2022 roku, oraz  “Eko­lo­gie Kul­tu­ry II. Edu­ka­cja” w 2023 roku.

Jo­an­na Ta­ba­ka - eko­edu­ka­tor­ka, tre­ner­ka, blo­ger­ka i eks­pert­ka ds. pro­mo­cji, wo­lon­ta­ria­tu i roz­wo­ju pu­blicz­no­ści w kul­tu­rze. Współ­pra­co­wa­ła z Urzę­dem m.st. War­sza­wy, w za­kre­sie ko­mu­ni­ka­cji ofer­ty skie­ro­wa­nej do miesz­kań­ców 60+. Po­dwój­na sty­pen­dyst­ka Mi­ni­stra Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Na­ro­do­we­go. Au­tor­ka m.in. pu­bli­ka­cji „Zie­lo­na In­sty­tu­cja Kul­tu­ry. O sta­wa­niu się miej­scem kul­tu­ry przy­ja­znym na­tu­rze”. Mi­ło­śnicz­ka ro­we­ru, fo­cac­ci i sau­ny.

Dia­na Le­lo­nek - ar­tyst­ka wi­zu­al­na, au­tor­ka prac z po­gra­ni­cza fo­to­gra­fii, in­sta­la­cji i bio­ar­tu. Lau­re­at­ka na­gro­dy ar­ty­stycz­nej fun­da­cji Vor­dem­ber­ge-Gil­de­wart oraz Pasz­por­tów Po­li­ty­ki 2018. Ukoń­czy­ła stu­dia w ka­te­drze fo­to­gra­fii na Wy­dzia­le Ko­mu­ni­ka­cji Me­dial­nej Uni­wer­sy­te­tu Ar­ty­stycz­ne­go w Po­zna­niu. Obec­nie jest na stu­diach dok­to­ranc­kich i jest asy­stent­ką w Pra­cow­ni Fo­to­gra­fii Mul­ti­me­dial­nej. Głów­ny nurt ar­tyst­ki to re­la­cja czło­wie­ka i śro­do­wi­ska, czy też mó­wiąc bar­dziej gór­no­lot­nie - kul­tu­ry i na­tu­ry. Swo­je pra­ce wy­sta­wia­ła m.in. w Cen­trum Sztu­ki Współ­cze­snej w War­sza­wie (2015); Na­ro­do­wym Mu­zeum Sztu­ki i Kul­tu­ry My­stet­skyi Ar­se­nal w Ki­jo­wie (2017); Quad Gal­le­ry w Der­by (2016); Mu­sée de l’Ely­sée w Lo­zan­nie (2015); Na­ro­do­wym Cen­trum Sztu­ki w Mek­sy­ku (2016).

Mał­go­rza­ta Ćwi­kła - dok­tor nauk hu­ma­ni­stycz­nych w dys­cy­pli­nie nauk o za­rzą­dza­niu. Za­wo­do­wo zwią­za­na z In­sty­tu­tem Kul­tu­ry UJ. Zaj­mu­je się pro­jek­ty­za­cją sek­to­ra kul­tu­ry, me­to­do­lo­gią ba­dań ja­ko­ścio­wych w za­rzą­dza­niu oraz mi­sją kul­tu­ry w dą­że­niu do zero emi­syj­no­ści. W ostat­nich la­tach pra­co­wa­ła przy pro­jek­tach na­uko­wych ma­ją­cych na celu okre­śle­nie śla­du wę­glo­we­go przed­sta­wień te­atral­nych, te­sto­wa­nie post­hu­ma­ni­stycz­nych po­dejść me­to­do­lo­gicz­nych w ba­da­niu kul­tu­ry oraz re­ali­za­cję ko­kre­acyj­nych dzia­łań od­dol­nych, do­ty­czą­cych orien­ta­cji cyr­ku­lar­nej w obiek­tach dzie­dzic­twa kul­tu­ro­we­go. Re­dak­tor na­czel­na cza­so­pi­sma na­uko­we­go „Za­rzą­dza­nie w Kul­tu­rze”.

Pa­weł Błęc­ki - uro­dzo­ny w Gdań­sku. Fo­to­graf, rzeź­biarz, au­tor obiek­tów i in­sta­la­cji. Dok­to­rant na ASP w Kra­ko­wie (w pra­cow­ni dr hab. Iwo­ny Dem­ko). Ab­sol­went In­ter­me­diów na Uni­wer­sy­te­cie Ar­ty­stycz­nym w Po­zna­niu (dy­plom u prof. Pio­tra Kur­ki) oraz Fo­to­gra­fii na Aka­de­mii Sztuk Pięk­nych w Gdań­sku. Stu­dio­wał rów­nież ar­che­olo­gię i kul­tu­ro­znaw­stwo na Uni­wer­sy­te­cie Gdań­skim oraz fo­to­gra­fię w Szko­le Fil­mo­wej FAMU w Pra­dze. W swo­ich pra­cach po­ru­sza te­ma­ty spo­łecz­ne, eko­lo­gicz­ne i po­li­tycz­ne, ta­kie jak kon­sump­cjo­nizm, rę­ko­dziel­nic­two czy ar­te­te­ra­pia. Ini­cja­tor dzia­łań warsz­ta­to­wo-par­ty­cy­pa­cyj­nych, w któ­rych od­twa­rza tra­dy­cyj­ne tech­ni­ki rę­ko­dziel­ni­cze i osa­dza je we współ­cze­snym kon­tek­ście. Współ­twór­ca ko­lek­ty­wu aty­stycz­no-ba­daw­cze­go Biu­ro Wspól­nej Ak­tyw­no­ści, zaj­mu­ją­ce­go się zrów­no­wa­żo­ną pro­duk­cją oraz do­stęp­no­ścią w polu sztu­ki. Współ­za­ło­ży­ciel gru­py Wspól­no­ta Mię­dzy­ga­tun­ko­wa+ o cha­rak­te­rze ar­ty­wi­stycz­no-eko­lo­gicz­nym. Na­le­żał do ko­lek­ty­wu ar­ty­stycz­ne­go Zbiór Pu­sty. Jego pra­ce były po­ka­zy­wa­ne na wy­sta­wach in­dy­wi­du­al­nych, m.in.: w Cen­trum Sztu­ki Współ­cze­snej Łaź­nia w Gdań­sku, w Pań­stwo­wej Ga­le­rii Sztu­ki w So­po­cie, w Ga­le­rii Miej­skiej BWA w Byd­gosz­czy, w Ga­le­rii EL w El­blą­gu oraz na wy­sta­wach zbio­ro­wych, m.in.: w Cen­trum Rzeź­by Pol­skiej w Oroń­sku, w BWA w Zie­lo­nej Gó­rze, w BWA w Tar­no­wie, w BWA we Wro­cła­wiu, w Ga­le­rii La­bi­rynt w Lu­bli­nie. Roz­wi­ja­jąc swo­ją prak­ty­kę ar­ty­stycz­no-ba­daw­czą uczest­ni­czył m.in. w pro­gra­mie men­tor­skim Stu­dio Mi­strzy­ni Jo­an­ny Raj­kow­skiej, brał udział w re­zy­den­cji ar­ty­stycz­nej w Cen­trum Rzeź­by Pol­skiej w Oroń­sku oraz był współ­ku­ra­to­rem wy­sta­wy “Ma­gicz­ne za­aga­żo­wa­nie” w Ga­le­rii Miej­skiej Ar­se­nał w Po­zna­niu, na któ­rej po­ka­za­na zo­sta­ła twór­czość i ak­tyw­ność kil­ku­dzie­się­ciu osób z pola sztu­ki współ­cze­snej i ak­ty­wi­zmu ukie­run­ko­wa­ne­go na ochro­nę przy­ro­dy.

Wa­cław So­ba­szek - współ­za­ło­ży­ciel olsz­tyń­skiej „Pra­cow­ni”. Od roku 1982 w go­spo­dar­stwie te­atral­nym w Wę­gaj­tach mu­zy­ku­je, re­ży­se­ru­je, or­ga­ni­zu­je fe­sti­wal Wio­ska Te­atral­na, pi­sze son­gi, pu­bli­ku­je wier­sze i dzien­ni­ki. Współ­au­tor pro­gra­mu: „Źró­dła i przy­szłość 2010 - 2030”.

Projekt zrealizowany w ra­mach pro­gra­mu Prze­strze­nie Sztu­ki Łódź - Te­atr 2023.

Or­ga­ni­za­tor: Fa­bry­ka Sztu­ki w Ło­dzi
Współ­or­ga­ni­za­to­rzy: Mi­ni­ster­stwo Kul­tu­ry i Dzie­dzi Na­ro­do­we­go, In­sty­tut Te­atral­ny im. Zbi­gnie­wa Ra­szew­skie­go, Na­ro­do­wy In­sty­tut Mu­zy­ki i Tań­ca, Urząd Mia­sta Ło­dzi
Part­ner: Te­atr CHO­REA

Pro­gram Prze­strze­nie Sztu­ki jest fi­nan­so­wa­ny ze środ­ków Mi­ni­ster­stwa Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Na­ro­do­we­go, re­ali­zo­wa­ny przez In­sty­tut Te­atral­ny im. Zbi­gnie­wa Ra­szew­skie­go oraz Na­ro­do­wy In­sty­tut Mu­zy­ki i Tań­ca.

Pro­gram do­fi­nan­so­wa­no ze środ­ków Urzę­du Mia­sta Ło­dzi.